Theo tác giả Vân Phong khái lược (1)

Mạc Cửu và công cuộc khẩn hoang

Hà Tiên một cõi giang san

Danh lam thắng tích phong quang lưu truyền.

 

Năm Tân Hợi (1671), thiếu niên Mạc Cửu

Rời Trung Hoa, cư trú Cao Miên

Tha phương gặp được đất lành

Quốc vương nồng hậu cơ duyên tao phùng.

Vua cảm đức hiếu trung thần phục

Bổng lộc ban chúc phúc công hầu

Y theo sở nguyện thỉnh cầu

Giao vùng đất mới đỡ đầu mở mang.

 

Lại còn được thưởng ban phẩm trật

Chức Ốc Nha coi sóc trong ngoài

Sớm hôm dốc sức miệt mài

Dựng xây sự nghiệp an bày muôn dân.

 

Việc cai trị chia phân rõ rệt

Mạc Cửu lo người Việt người Hoa

Bà con Khơ-me vẫn là

Do người thủ lĩnh xứ nhà trông coi.

 

Đất Man Khảm không thôi chiêu mộ

Dân tứ phương hội ngộ sinh nhai

Suốt trong những tháng năm dài

Tự do giao dịch mỗi ngày phồn vinh.

 

Để “tiểu quốc” thái bình thịnh trị

Mạc Cửu liền trang bị đạo tâm

Noi gương tiền bối gieo mầm

Lập chùa thờ Phật bón chăm cội lành.

 

Thỉnh Sư sãi tịnh thanh giới hạnh

Khuyên bảo dân chân chánh làm ăn

Giảng Phật pháp, giải kinh văn

Hiếu cùng cha mẹ, nghĩa nhân với người.

 

Chẳng mấy chốc khắp nơi quần tụ

Đất Phương Thành gồm đủ sắc dân

Phát huy bảy xóm cận lân

Giao lưu làng xã xa gần thông thương.

 

Ra chính sách thiện lương nhu nhuyến

Cấp đất đai cải tiến điền nông

Việc thu thuế, nhẹ như không

Giúp người lao động vững lòng tăng gia.

 

Tạo điều kiện nhà nhà sản xuất

Tặng thưởng quà tuỳ mức giỏi giang

Ruộng nương ngày một chỉnh trang

Dẫn nguồn nước ngọt mùa màng bội thu.

 

Mở sòng bạc lấy xâu thuế má

Ngân sách càng dư dả dự phòng

Đầu tư quân sự tiên phong

Giữ gìn bờ cõi non sông Phương Thành.

 

Dẫu ưu thế cạnh tranh thương mại

Việc quốc phòng e ngại Xiêm La

Sợ khi thế sự can qua

Dân tình ly loạn sơn hà nguy nan.

 

Nước Cao Miên lại đang yếu thế

Quân Xiêm La như thể lũ tràn

Khắp nơi binh lính nghênh ngang

Triều đình thất thủ tan hoang cửa nhà.

Riêng Mạc Cửu vượt qua tai ách

May mắn nhờ khí phách kiên cường

Vua Xiêm rộng lượng mến thương

Khuyên ông ở lại tìm phương điều đình.

 

Lúc Xiêm La nội tình bất ổn

Mạc Cửu liền bỏ trốn về quê

Hà Tiên trăng nước đề huề

Gió theo mây bạc bay về núi xưa.

 

Rút kinh nghiệm hai mùa lâm chiến

Và tránh điều binh biến về sau

Mạc Cửu ngỏ ý trưng cầu

Mong tìm giải pháp bền lâu thanh bình.

 

Cuộc đất này định hình thương cảng

Thích hợp nghề buôn bán làm ăn

Những mong bá tánh bình an

Mạc gia vui cảnh thanh nhàn chốn đây.

 

Có mưu sĩ hiến bày kế sách

Muốn vững bền chỉ cách này thôi:

Theo phò chúa Nguyễn xưng tôi

Non sông kết lại nhập đôi san hà.

 

Nơi Phú Xuân, Chúa ta chấp nhận

Sắc phong người khai trấn Hà Tiên

Tổng binh Mạc Cửu tôi hiền

Cơ đồ tự trị cõi riêng một vùng.

 

Dòng họ Mạc tận trung chúa Nguyễn

Việc trong ngoài cầu viện sớ dâng

Minh quân lương tướng tương thân

Việt Nam một dải định phân chủ quyền.

 

Hà Tiên trấn tuốt miền quan ải

Xa triều đình nên phải đảm đương

Nhờ ơn mưa móc xót thương

Thuận duyên hợp cảnh tự cường liệu lo.

 

Ngọc Cửu Hầu tước do vua đặt

Ghi công người hiến đất Hà Tiên

Từ đây nhẹ gánh ưu phiền

Dựa nương chúa Nguyễn an yên giấc nồng.

 

Danh thần ấy, Quốc công Mạc Cửu

Bậc tiền hiền trấn thủ Tây Nam

Một tay gầy dựng giang san

Hà Tiên lãnh thổ bạt ngàn mênh mông.

 

Theo gương sáng cha ông đi trước

Gốc thiện tâm phải được vun bồi

Lấy điều đạo nghĩa ở đời

Kính tin nhân quả Phật trời tổ tiên.

 

Xây Tam Bảo am thiền tặng mẹ

Gìn đạo nhà giữ lễ tiền nhân

Mái chùa che chở muôn dân

Nếp quê bình dị tinh thần tổ tông.

 

Tại Lũng Kỳ bên sông huyền ảo

Mạc Cửu cho kiến tạo Già lam

Sau khi sinh được trưởng nam

Công tử Thiên Tích siêu phàm tài hoa.

 

Người kế tục nghiệp nhà họ Mạc

Gây tiếng vang kinh ngạc khắp nơi

Văn chương võ nghệ tuyệt vời

Nhân từ đức hạnh sáng ngời sử xanh.

 

Khi Mạc Cửu công thành danh toại

Có trưởng nam tài giỏi kế thừa

Duyên đời dứt mối dây dưa

Quay lưng từ biệt nắng mưa hồng trần.

 

Ất Mão niên (1735) theo chân tiên đế

Tám mốt (81) năm cuộc thế phong sương

Vuông tròn sứ mệnh cang thường

Góp công mở cõi đất phương Nam này.

 

Biến vùng đất đầm lầy rừng rú

Thành trung tâm trù phú phong nhiêu

Thuyền buôn cập bến dập dìu

Khắp Đông Nam Á thảy điều tới lui.

Tạo cảm hứng buồn vui coi nhẹ

Người kế thừa mạnh mẽ vươn xa

Hà Tiên văn vật âu ca

Một thời vang bóng sơn hà cõi thơ.

Với truyền thống tôn thờ cái đẹp

Người Hà Tiên nề nếp hiền hoà

Tự trong tâm khảm mọi nhà

Thành hoàng Bổn cảnh chính là Mạc Công.

 

Phật giáo đồ tỏ lòng trân quý

Mạc Tổng binh Cư sĩ thuần thành

Xây chùa mộ đạo tu hành

An dân hộ quốc đức lành lưu phương.   

 

Đây xứ thơ vấn vương hoài niệm

Màu thời gian còn điểm nét xưa

Thăng trầm bao nỗi gió mưa

Hà Tiên hoa gấm bốn mùa xinh tươi.

Tác giả: Tâm Chơn - San Jose, tháng 10/2025

Chú thích:

1) Diễn thơ từ bài viết “Cư sĩ Mạc Cửu và vùng đất hoang sơ thành thương cảng sầm uất” của Thích Vân Phong đăng trên Tạp chí nghiên cứu Phật học điện tử ngày 21/06/2025.

https://tapchinghiencuuphathoc.vn/cu-si-mac-cuu-va-vung-dat-hoang-so-thanh-thuong-cang-sam-uat.html